NRC-Handelsblad

Alle teksten kunnen worden opgevraagd bij cornel.bierens@atncb.nl.

> Zomaar door de lucht vliegen (21.08.2009), De kunst en het kwaad (26.04.2001), Dit is de oorlog niet (24.03.200), Zoeken naar zwaarwegende fouten (19.06.1998) en Meneer Homerus, u bent niet blind (03–04–1998), waar de beelden hiernaast bijhoren, zijn hier onderaan te downloaden.

> Verder kunnen drie polemische stukken en hun tegenhangers worden gedownload: Manifest is machtsgreep van de vossen (07.12.2006), dat een reactie was op een manifest van drie toen nog toekomstige museumdirecteuren tegen „de elite“. Dat manifest zelf, Naar een mondig museum, van Stan Huijts, Edwin Jacobs en Meta Knol. De gemakzuchtige slaapkamers (19.05.2000), dat de prikkel was voor een door NRC uitgeschreven essaywedstrijd. Het essay dat die wedstrijd won, Alle verlangens zijn vervuld van Frans Lisser. En tenslotte Wie van alles houdt, houdt van niets in het bijzonder (30.01.1998), dat bedoeld was om onder kunstenaars een debat uit te lokken, maar dat gek genoeg niet deed. Tot verbazing van H.J.A. Hofland, die er toen zelf maar op reageerde met Het maken van kunst.

* Zomaar door de lucht vliegen

21.08.2009
Judo is diep verweven met het werk van kunstenaar Yves Klein (1928–1962). De spirituele ruimte die hij in zijn werk zocht, voelde hij voor het eerst bij het beoefenen van die sport.
Koen Vermeule, Ian Whittlesea, Jigoro Kano, Joeri Gagarin, Gaston Bachelard.
Yves Klein and The Foundations of Judo, galerie Cokkie Snoei, Rotterdam.

> Deze tekst is hier onderaan te downloaden.

* Manifest is machtsgreep van de vossen

07.12.2006
Het manifest Naar een mondig museum pleit voor een anti-elitair museum onder overheidsleiding. Maar musea moeten niet mondiger worden, maar meer gaan nadenken.

> Deze tekst is hier onderaan te downloaden.

* De weg naar het weten

18.04.2003
Afrikaanse kunst in Almere en Zwolle. Het is onbevredigend dat er maar twee manieren zouden zijn om naar Afrikaanse kunst te kijken – louter academisch of sentimenteel. Maar hoe dan wel?
Abu-Bakarr Mansaray, Werede Kidane, Ina van Zyl, Dominique Zinkpè, Samson Kambalu, Primitivism in 20th Century Art, Magiciens de la Terre, Okwui Enwezor.
Guess Who, Stedelijk Museum Zwolle. Black My Story, De Paviljoens, Almere.

* Het kralenparadijs

07.03.2003
Heel veel van het goede op Shine, een tentoonstelling die optimisme wil uitstralen en het geluk betrappen. De kunstwerken weigeren medewerking.
Jeff Wall, Martin Creed, Walter de Maria, Roman Opalka, Liza Lou, Michel Onfray, Jeroen Eisinga, Rince de Jong.
Shine, Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam.

* Waar zijn die vogels dan?

21.02.2003
Esther Polak en de kunst van het kijken. Wat zie je allemaal niet als je door de wereld loopt? De kunstenaar vroeg zich dat af en maakte een project van kijken, denken en wandelen. Een van de deelnemers loopt een duif in de plattegrond van Amsterdam.
Kunst & wetenschap, Stanley Brouwn.
Amsterdam REALTIME, een dagboek in sporen. De Waag, Amsterdam. Stroom, Den Haag.

Zie voor de gelopen tekening van de duif boeken/Commis­sieleden (onderaan).

* Trotse kunst moet testen en pesten

28.12.2002
Hoe belangrijk vindt Nederland het om een bloeiende culturele sector te hebben? Nu worden cultuurbelangen in het kabinet slechts behartigd door een staatssecretaris – dat moet straks natuurlijk een minister zijn. Een open brief waarin wordt uitgelegd wat die nieuwe minister zou moeten gaan doen.
Freud´s Het onbehagen in de cultuur.

* Eindelijk de buitenkant

20.09.2002
Schoonheid met weerhaken in De Vleeshal in Middelburg. Lange tijd verdoezelde de schilderkunst het uiterlijk vertoon. Maar dit zijn schilders die de oppervlakkigheid zo direct mogelijk weergeven.
Frank Bauer, Bret Easton Ellis´ Glamorama, Arnout Killian, Glen Rubsamen.
We´ll slide down the surface of things, De Vleeshal, Middelburg.
Ook gepubliceerd in: Rutger Wolfson (red.) This is the flow – The Museum as a Space for Ideas, Valiz 2008, ISBN 798–90–78088–24–0.

* De minstreel maakt iedereen zwart

06.09.2002
De silhouetten en schilderijen van Kara Elisabeth Walker, „negerin“. Sprookjesachtige taferelen vol seks en geweld die choqueren. Maar alles wat de kijker in Walker´s werk ziet, speelt zich op de eerste plaats af in zijn eigen ziel.
Lavater, Rorschach, Adrian Piper´s How to handle black people.
Kara Walker, Museum voor Moderne Kunst, Arnhem.

* Moordenaars en verkrachters, allemaal

21.06.2002
De werkelijkheid van Goya en de Documenta. Wat Goya geloofde leverde hij graag in voor wat hij zag in de wereld. Ook kunstenaars op de Documenta doen verslag.
Goya´s Desastres de la guerra, Amar Kanwar´s docu­mentaire A Season Outside, Alfredo Jaar.
Francisco de Goya: Verschrikkingen van de oorlog, Kunsthal, Rotterdam. Documenta 11, Kassel.

* Een katholieke olifant

24.05.2002
Franciscus van Assisi als kunstenaar in Leeuwarden. Kunstenaars lieten zich inspireren door de heilige voor een tentoonstelling in het Fries Museum. Hij zou „de eerste kunstenaar“ zijn geweest.
Kees ’t Hart, Emile Ratelband, Helene Nolthenius´ Een man uit het dal van Spoleto, Paul Perry, Jane Bendix, Giotto.
Franciscus, kunstenaars brengen een ode, Fries Museum, Leeuwarden.

* De kunst en het kwaad

26.04.2002
In het kwaad ligt de diepgang. Kunst kan inzicht verschaffen in het wezen van het kwaad. Belangrijk is dat de kunstenaar op zoek gaat naar het slechte in zichzelf.
Het Evil is not us-gevoel in de VS na 9/11, Harry Mulisch, Ron Rosenbaum, Nietzsche, Armando´s De straat en het struikgewas, Ronald Ophuis, Mae West.
Mirroring Evil: Nazi Imagery/Recent Art, Joods Museum, New York. We were soldiers, film van Randall Wallace. De schoonheid van het kwaad, Armandomuseum, Amersfoort.

> Deze tekst is hier onderaan te downloaden.

* Meesterlijk veinzen

27.03.2002
Kunst en prostitutie zijn verwant. Musea houden van seks, maar de tentoonstelling Liefde te koop laat de kunst links liggen ten gunste van de prostitutie.
William Blake´s Songs of Innocence and of Experience, Marina Abramovic, Bataille´s Madame Edwarda, Hoerenbiografie D'Openhertige Juffrouw of D'Ondekte Geveinsdheid, Metje Blaak´s De Trukendoos, Michel Foucault´s Het gebruik van de lust.
Liefde te koop, Amsterdams Historisch Museum. Buiten zinnen, Museum Boijmans van Beuningen Rotterdam. Amsterdam Revisited: A´dam and Eve, On Sex, tolerance and other dependencies, De Appel, Amsterdam. FFF Videoshow, Centraal Museum Utrecht.

* In de natuur bestaan geen lijnen

09.03.2001
Impressionisten in het Van Goghmuseum. Iedereen houdt ervan, maar niemand weet wat het precies is en wanneer het begon. Het impressionisme is een groter raadsel dan je zou denken.
Richard Brettell, Monet, Manet, Van Gogh, Honoré de Balzac, Goya, Frans Hals, Berthe Morisot, August Renoir.
Impressionisme, de vrijheid van de losse toets, Van Gogh Museum, Amsterdam.

* Met dank aan de geldwolven

12.01.2001
Waar is nog gevaar? Hofland en Kousbroek willen de kunst beschermen tegen de vrije markt. Ten onrechte, want kunst moet wereldwijs zijn en niet wereldvreemd.
Karel van het Reve, Rembrandt, Johan Cruijff.

* De huid als sluier

24.11.2000
Londense expositie over het verbond van kunst en anatomie in de laatste vier eeuwen. Stem en fez van Tommy Cooper luisteren de hersenen op.
John Isaacs, Joseph Towne, André-Pierre Pinson, Thomas Banks, Performance Art, Gerhard Lang.
Spectacular Bodies, Hayward Gallery, Londen.

* Tanken uit het Eindhovens kanaal

27.10.2000
Kunstenaar John Körmeling werkt aan een auto met water als brandstof. De David Roëllprijs en de stirlingmotor uit Zweden brengen die droom dichterbij.

* Gebulldozerde leegte

14.07.2000
Land Art in onherbergzaam Amerika. Kunstwerken in de woestijn van Nevada, zoals die van Michael Heizer, roepen het verlangen op naar meer Land Art in de woestijn.
Michael Heizer, Walter de Maria, James Turrell, Tony Smith.

* De gemakzuchtige slaapkamers

19.05.2000
De beeldende kunst moet onderduiken. Toiletjuffrouw spelen of een onopgemaakt bed tonen kan geen beeldende kunst zijn.
Sands Murray, Tracey Emin, Alicia Framis, Kim Gordon, Renate Jörg, Marcel Duchamp, Gustave Flaubert. Ook gepubliceerd in: Kunst in crisis, Rutger Wolfson (red.). Prometheus Amsterdam 2003.

> Deze tekst is hier onderaan te downloaden.

* Dit is de oorlog niet

24.03.2000
De kloof tussen politiek en kunst. Een politieke boodschap levert zelden een kunstwerk van betekenis op en de kunst moet te allen tijde bij haar leest blijven. Picasso´s Guernica is een meesterwerk. Waarom eigenlijk?
Picasso´s Guer­nica en Droom en Leugen van Franco, Franco als kunstenaar, Franco´s graf.

> Deze tekst is hier onderaan te downloaden.

* Bewondering maakt blind

01.02.2000
Nol de Koning en het probleem van het vertellen. De kunstenaar wil wel beelden laten zien, geen verhaal illustreren. Maar Gustave Doré is niet tegen te houden.
Dante, Vergilius, Gustave Doré, Gary Hill, Borges, Fiona Banner, Cézanne.
Terra Morale, Nederlands Instituut voor Mediakunst, Amsterdam.

* En de maan, zij glimlacht

17.12.1999
De artistieke verdiensten van een hemellichaam. Dertig jaar na de eerste maanwandeling is het hoog tijd om een kleurgevoelige schilder de ruimte in te sturen.
Michael Light, Panamarenko, Albert Bierstadt, Thomas Moran, Carleton Watkins, Timothy O’Sullivan, Mickey Lemle´s film The other side of the moon.
Full Moon, Huis Marseille, Amsterdam.

* Marcel Duchamp

03.12.1999
Francis M.Naumann´s Marcel Duchamp of de kunst om (niet) in herhalingen te vervallen.
Fotoboek, recensie.

* Even snel de wereld rond

19.11.1999
De ruimte in de schilderijen van Jan Hendrik Weissenbruch. De negentiende-eeuwse schilder was radicaler dan zijn collega’s van de Haagse School: zijn werk verhoudt zich al tot de moderne Mondriaan.
Corot, Morandi.
J.H. Weissenbruch – Voorbij de Haagse School, Museum Jan Cunen, Oss.

* Een en al lichaam

05.11.1999
Vrouwelijke kunstenaars in Antwerpen. Eeuwenlang bleef het vrouwelijk genie in de schilderkunst onopgemerkt. Een tentoonstelling die de pioniers eert.
Judith Shakespeare, Judith Leyster, Artemisia Gentileschi´s Ju­dith met het hoofd van Holofernes, Jane Graverol, Catharina Ykens, Thérèse Schwarze, Catharina van Hermessen, John Stuart Mill.
Elck zijn waerom, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen.

* In de branding van de taal

15.10.1999
De kunst verloor haar vertelkracht. In de loop van de twintigste eeuw is de taal de kunst gaan beheersen: die kunst wordt niet meer bekeken maar gelezen.
Madame de Staël, Max Klinger, Ferdinand Hodler, Hegel, Kandinsky, Malevitsj, Duchamp, Broodthaers, Beuys, Kosuth.
Die Lesbarkeit der Kunst, Kunstbibliothek Berlijn, en Das XX. Jahrhundert, Altes Museum, Neue Nationalgalerie, Hamburger Bahnhof, Berlijn.

* Zoek de geest

30.07.1999
Portretten in Leeuwarden. Een goed portret is net zo ongrijpbaar als het menselijk gezicht. Sommige kunstenaars slagen waar wetenschappers falen.
Theo van Doesburg, Philip Akkerman, Harmen Willems, Kiki Lamers, Loréne Bourguignon, Rosemin Hendriks, Marlene Dumas, Da Vinci´s Mona Lisa, Céline van Balen, Lavater´s Die Physiognomik, eine Wissenschaft, Pirandello´s I­emand, niemand en honderdduizend.
Face to face, Fries Museum, Leeuwarden.

* Een absurde held

11.06.1999
De eenzame avonturen van Teun Hocks. Elk werk toont de kunstenaar als een stripfiguur in een zelf geknutselde omgeving. De eenvoud van zijn visuele grappen is bedrieglijk.
Alex van Warmerdam´s film Kleine Teun.
Het late uur, De Beyerd, Breda.

* Hoe lang heb ik nog?

21.05.1999
De tijd en de kunst. Stress en jachtigheid ontbreken op een expositie over tijd in Deurne: de kalmte der koeien wordt aangeprezen.
Aflevering Time!Zeit! van tijdschrift Colors, Jerome Symons, Willem Frederik Hermans´ Een heilige van de horlogerie.
Alle tijd van de wereld, Museum De Wieger, Deurne.

* De eeuwige glimlach

09.04.1999
Dodenmaskers van dichters en denkers. Op de expositie daarvan in Kleef krijg je de neiging om de gelaatstrekken aan te passen aan wat je weet van de beroemde doden.
Diesseits und Jenseits, doden- en levensmaskers uit het Schiller Nationalmuseum, Museum Schloss Moyland, Kleef.

* Alleen het beste is goed genoeg

05.03.1999
Rick van der Ploeg en de kunstdemocratie. De staatssecretaris wil de kunsten verder spreiden, maar hij vergist zich: de kunst moet gered worden uit de greep van de vrijetijdscultuur.
Rembrandt, Clement Greenberg, Theodor Adorno.

* De kunst is uit het beest geboren

22.01.1999
Dieren in de kunst. Mensen houden van dieren, knuffelen ze en slachten ze af. Met dezelfde ambivalente houding treden kunstenaars het dier tegemoet. “Wij zien het dier niet als een volwaardig dier, maar als een minder bedeeld mens.”
Dennis Oppenheim, Thomas Grünfeld, Marina Abramovic, Carolee Schneemann, Irene Pepperberg, Chris Noonan´s film Babe, Yukinori Yanagi, Hubert Duprat. Animal Anima Animus, Museum voor Moderne Kunst, Arnhem.

* Het oordeel van een stratenmaker

23.10.1998
Waarom kunstkritiek nooit rustgevend mag zijn. Als criticus ben je op de allereerste plaats schrijver. Je schrijft over kunst en het is je ambitie al schrijvend, met literaire middelen dus, zelf ook kunst te maken. Over de taak van de kunstcriticus. Harmen de Hoop, Fiona Banner, Avery Preesman.
Uitgesproken als lezing bij de uitreiking van de Jan-Bart Klasterprijs voor kunstkritiek aan Paul Kempers, Stedelijk Museum, Amsterdam.

* Terracotta in een moordtempo

09.10.1998
Manzoni´s blik met poep oogt sneller dan de houten auto van Le Corbusier. De Londense tentoonstelling Speed toont de verbeelding van de snelheid in de kunst.
Chris Burden, Rodney Graham, Tony Messenger, Mark Edelman Boren, Matisse, Le Corbusier, Walter Benjamin, Rachel Lowe, Renato Bertelli, Paul Virilio.
Speed – Visions of an Accelerated Age, Whitechapel Art Gallery, Londen.

* Het verstand laat zich nooit uitschakelen

07.08.1998
De wetenschap in de kunst. Wetenschappers zijn banger voor kunst dan kunstenaars voor wetenschap. In het Trippenhuis in Amsterdam dringt de kunst als het ware de wetenschap binnen. Maar grijpt de wetenschap die uitgestoken hand ook? “Of denken ze: Kunst! Niet aanraken!”
Picasso, Piet Borst, William Calvin, Jan Dibbets, Famke van Wijk, Antonio Damasio, Yvonne Fontijne.
Sporen van wetenschap in kunst, Koninklijke Academie van Wetenschappen, Trippenhuis, Amsterdam.

* Zoeken naar zwaarwegende fouten

19.06.1998
Graven in het land van Bernhard en Beethoven. Als bezetenen proberen Oostenrijkse kunstenaars greep te krijgen op de wereld, met systemen en excessen als gevolg. In Wenen komt het spoor van Arnulf Rainer, Thomas Bernhard en Ludwig von Beethoven uit bij de vlechten van Sisi. Volmaakte kunst is onverdraaglijk.
Beethoven´s Woh­nsitz, Thomas Bernhard´s Alte Meister, de vlechten van keizerin Elizabeth alias Sisi.
Austria im Rosennetz in Paleis voor Schone Kunsten, Brussel.

> Deze tekst is hier onderaan te downloaden.

* Zo demonisch als de hel

15.05.1998
Pierre Klossowski schepper van drogbeelden. De ‘schurk-filosoof’ is in zijn tekeningen een verwant van Sade. Zijn personages zijn eerder theatraal dan opwindend, ze acteren hun perversiteiten, koel als marmer. “Zijn denken is hard, net als zijn potloodpunten.”
Klossowski´s roman Roberte ce soir, Félicien Rops, Alfred Kubin.
Galerie Cokkie Snoei, Rotterdam.

* Meneer Homerus, u bent niet blind

03.04.1998
Over de vernauwde blik van de kunstenaar. “Ach, als toch eens veel meer kunstenaars zich zouden storten op het maken van onzichtbare kunstwerken die de toeschouwers onwrikbaar vastpinnen!” Op zoek naar kunstwerken die je sluipend moet benaderen.
Matthias Grünewald, Ron Mueck, Rosemin Hendriks, Harry Kuyten, Max Frisch, Homerus, Alberto Giacometti en zijn biograaf James Lord.

> Deze tekst is hier onderaan te downloaden.

* Wat flikt de schilder mij

13.03.1998
Over kunst en blindheid. Een beetje kunstenaar gaat tegenwoordig op stap met blinden of herkent op zijn wastafel in tandenborstel en deodorant een stilleven. Zulke kunstenaars moeten naar Parijs, kijken naar een klein stilleven van Manet: “Ik heb daar bijna vier uur lang niet naar durven kijken, met als gevolg dat ik het heel goed heb gezien.”
Pieter Brueghel de oude, Gert Hofmann, Mirjam de Zeeuw, Borges, Manet, Alicia Framis, Emily Dickinson.

* Wie van alles houdt, houdt van niets in het bijzonder

30.01.1998
Beeldende kunst is een vergaarbak. Zou iemand die in de twintigste eeuw een deeltjesversneller bouwde in een andere tijd een kathedraal hebben gebouwd? Het is mogelijk. Maar andersom? Beeldend kunstenaars hoeven niets meer te kunnen. Beeldend kunst is de zachtste kunst van allemaal geworden.
John Adams, John Cage.
Bewerking van lezing, uitgesproken bij de opening van Formule-2, een tentoonstelling over kunst en wetenschap in newMetropolis, Amsterdam. Ook gepubliceerd in: Kunst in crisis, Rutger Wolfson (red.), Prometheus Amsterdam 2003, ISBN 978–90–44601–33–4.

> Deze tekst is hier onderaan te downloaden.

* Myra

26.09.1997
Myra Hindley door Marcus Harvey (schilder) en Peter Fisher (vandaal). Kunst is geen spiegel maar een hamer (Majakovski).
Sensation, Royal Academy, Londen.